Nowotworowy ból przebijający - informacje podstawowe
Pomimo dostępności skutecznych leków i długoletnich badań nadal 40-90% pacjentów onkologicznych z dobrze kontrolowanym bólem podstawowym cierpi z powodu bólów przebijających.
Ból przebijający - charakterystyka dolegliwości
Bóle przebijające rozpoczynają się nagle, w ciągu kilku minut i trwają średnio pół godziny. Nagły początek i względnie krótki czas trwania stanowią o trudności ich leczenia.
Bóle przebijające to napady bólowe znacznie przewyższające swoim natężeniem ból podstawowy. Charakteryzują się one szybkim czasem narastania objawów bólowych (średnio 3-5 min), oraz krótkim czasem trwania, wynoszącym średnio 30 min. Liczba takich ataków przy dobrze kontrolowanym bólu podstawowym nie powinna przekraczać 4 epizodów na dobę.
Podkreśla się, że w 96% przypadków ból przebijający ma taki sam mechanizm i lokalizację jak ból podstawowy. Jednak bardzo ważne jest, by zarówno ból podstawowy, jak i przebijający były osobno oceniane i osobno leczone, ponieważ są to zupełnie inne zjawiska.
Niespodziewane silne ataki bólu przebijającego zmniejszają aktywność chorych, obniżają nastrój i wiarę w skuteczne leczenie bólu, zmniejszając znacznie jakość życia pacjentów.
Jak rozpoznać ból przebijający?
Bardzo ważne jest, by zarówno ból podstawowy, jak i przebijający były osobno oceniane i osobno leczone, ponieważ są to zupełnie inne zjawiska.
Do oceny bólu przebijającego można wykorzystać specjalne kwestionariusze dostępne na naszej stronie internetowej (materiały – dzienniczek bólu, dzienniczek obserwacyjny – dostępne TUTAJ). Warto przed wizytą u lekarza przygotować się i jak najdokładniej go scharakteryzować. Pomoże to lekarzowi odróżnić go od bólu podstawowego, które, jak wcześniej wspominano, wymagają innego podejścia terapeutycznego.
Ustalenie właściwego rozpoznania wymaga analizy zarówno bólu podstawowego, reagującego na leczenie opioidami, jak i bólów przebijających – ostrych, przemijających napadów bólowych. Podczas opisywania swojego bólu dobrze jest postawić sobie następujące pytania:
- Czy obserwuję u siebie stały ból podstawowy?
- Czy ból podstawowy jest u mnie skutecznie leczony?
- Czy pomimo właściwej kontroli bólu podstawowego obserwuję u siebie przejściowe nasilenia bólu?
Jeśli na wszystkie z powyższych pytań otrzymamy odpowiedź twierdzącą, to można przyjąć założenie, że mamy do czynienia z bólem przebijającym.
Leczenie przeciwbólowe w chorobach nowotworowych oraz leczenie bólów przebijających
Jedną z najistotniejszych kwestii w leczeniu bólów przebijających jest dobra kontrola bólu podstawowego za pomocą leków opioidowych. Bóle przebijające można leczyć metodami farmakologicznymi i niefarmakologicznymi. Stosowanie leków w celu poprawy kontroli niedostatecznie opanowanego bólu podstawowego jest niewłaściwe.
W leczeniu bólów przebijających istotne jest możliwie najszybsze uzyskanie efektu analgetycznego (przeciwbólowego), co najlepiej uzyskuje się przez podanie preparatów fentanylu wchłaniającego się przez śluzówki (tabletki podpoliczkowe, podjęzykowe lub spray donosowy). Efekt analgetyczny występuje po kilku lub kilkunastu minutach od zastosowania leku. Powszechnym sposobem jest stosowanie tabletek morfiny o natychmiastowym uwalnianiu — wadą tej metody jest efekt przeciwbólowy, który pojawia się dopiero po około 30 minutach.
Podsumowanie
Bóle przebijające są złożonym problemem medycznym. Ich występowanie pogarsza jakość życia pacjentów oraz stanowi utrudnienie leczenia chorych z bólami nowotworowymi, którego skuteczność zależy od prawidłowego leczenia bólu podstawowego. Jeśli obserwujemy u siebie pojawianie się bólu przebijającego, powinniśmy niezwłocznie zgłosić się do lekarza prowadzącego z przygotowanym na kartce opisem charakteru tego bólu.
Artykuł dostępny również na stronie wygrajmyzbolem.pl.
Bibliografia:
1. Adamczyk A., Żylicz Z., Krajnik M., Ból przebijający, Via Medica
2. Nowak Ł.R.: Postępowanie w przypadku bólu przebijającego u chorych na nowotwory złośliwe: podsumowanie stanowiska międzynarodowej grupy ekspertów. Med. Prakt., 2015; 3: 40–43
3. Hilgier M., Bóle przebijające w chorobie nowotworowej. Współczesna Onkologia (2007) vol. 11; 5 (276–282)
4. Jarosz J., Kaczmarek Z., Kowalski D. M., de Walden-Gałuszko K., Wyrwicz L.S., Postępowanie w bólach nowotworowych. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych — 2013 r.; (625-637)