Opis problemu
Długotrwałe pozostawanie w sytuacji stresowej, nadmiar piętrzących się problemów, żalu do siebie, losu, ludzi i zachowań unikających realnej konfrontacji z problemami może prowadzić do wystąpienia stanów lękowych, a w konsekwencji depresji. Depresja kliniczna rozwija się u około jednej czwartej chorych na nowotwór.
Nierzadko obraz tego zaburzenia może zlewać się z właściwą chorobą i jej skutkami. Zdarza się, że lekarze, opiekunowie, rodzina objawy depresji przypisują chorobie i uważają, że są one adekwatne do sytuacji, w jakiej chory się znajduje: „Z czego ma się cieszyć, przecież jest chory”. Oczywiście trzeba odróżnić smutek, który towarzyszy ludziom w sytuacjach trudnych od patofizjologicznego zespołu depresyjnego, który wymaga farmakoterapii i psychoterapii.
Ważne jest, aby depresji nie lekceważyć, bo człowiek nią dotknięty niepotrzebnie cierpi. Depresja utrudnia choremu przestrzeganie wymogów leczenia. Bardzo niski poziom energii i motywacji utrudnia podejmowanie decyzji w kwestii leczenia oraz wywołuje uczucie beznadziejności i bezużyteczności.
Główne objawy depresji:
- obniżony nastrój. Przeważa smutek, rezygnacja. Uczucia te towarzyszą choremu przez większość dnia i nie mijają, nawet kiedy sytuacja pacjenta się poprawia;
- anhedonia – utrata zainteresowań i odczuwania przyjemności. To, co wcześniej sprawiało przyjemność, staje się obojętne i stan taki nie mija;
- spadek aktywności. Pacjentowi towarzyszy zmęczenie (niekoniecznie wynikające z choroby) i unikanie wszelkich bodźców.
Dodatkowe objawy:
- zaburzenia snu (płytki, przerywany sen);
- silne lęki;
- utrata masy ciała;
- zaburzenia koncentracji;
- drażliwość, agresja;
- bóle somatyczne niewynikające z choroby;
- nieracjonalne wyrzuty sumienia lub poczucie nadmiernej, nieuzasadnionej winy;
- nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie (lub jakiekolwiek zachowania samobójcze).
O epizodzie depresyjnym mówimy, gdy objawy utrzymują się dłużej niż dwa tygodnie. W przypadku depresji nieleczonej mogą utrzymywać się jednak o wiele dłużej, a ich intensywność może przybierać na sile.
Wiele osób cierpiących na depresję ma kłopoty ze zwróceniem się z prośbą o pomoc. Depresja kliniczna nie jest oznaką słabości ani nie jest niczyją winą. Można ją skutecznie leczyć lekarstwami, psychoterapią albo połączeniem tych dwóch metod. Skuteczne leczenie depresji pomoże poczuć się lepiej stosunkowo szybko i odzyskać kontrolę oraz nadzieję na przyszłość.
Zachowania, które mogą prowadzić do depresji reaktywnej:
- negatywne procesy poznawcze – oczekiwanie czegoś złego, tworzenie przygnębiających scenariuszy przyszłości swojej i swoich bliskich;
- nieumiejętność redukowania stresu – brak odpoczynku, brak redukcji trudnych myśli;
- nieumiejętność rozpoznawania trudnych emocji – lęku, gniewu, bezradności itd.;
- tłumienie emocji;
- długotrwałe zaprzeczanie sytuacji, w której człowiek się znalazł – mechanizmy obronne;
- nieidentyfikowanie się z procesem leczenia – „leczę się dla rodziny, mnie nie zależy”;
- brak wsparcia społecznego;
- myślenie w kategoriach biało-czarnych – „albo dobrze, albo źle”;
- nastawianie się na porażkę.
Wskazówki dla pacjenta
Z pewnością przydatne w chronieniu pacjenta przed depresją są wszystkie wskazówki dotyczące redukowaniu uczucia nadmiernego stresu:
- wyrozumiałość dla siebie;
- dbanie o siebie;
- praca z emocjami;
- korzystanie z przeszłych doświadczeń.
Wiele osób cierpiących na depresję ma kłopoty ze zwróceniem się z prośbą o pomoc. Depresja kliniczna nie jest oznaką słabości ani nie jest niczyją winą. Można ją skutecznie leczyć lekarstwami, terapią albo połączeniem tych dwóch metod. Leczenie depresji pomoże poczuć się lepiej stosunkowo szybko i odzyskać kontrolę oraz nadzieję na przyszłość.
Opracowanie na podstawie:
„Pain Control. Support for People With Cancer.” wydany przez National Institute of Cancer